Άσπα Γοσποδίνη

ΕΠΙΚΕΝΤΡΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΩΝ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΩΝ ΣΤΙΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΕΣ ΠΟΛΕΙΣ:

Κρίσιμοι παράμετροι για το βαθμό βιωσιμότητας

Άσπα Γοσποδίνη

Περίληψη

Από τη δεκαετία του ’90, στην μεταβιομηχανική εποχή, οι Ευρωπαϊκές πόλεις γνώρισαν έναν επιταχυνόμενο ρυθμό ανάπτυξης  πολιτιστικών και δημιουργικών οικονομικών δραστηριοτήτων.  Ο πολιτισμός και οι δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου θεωρούνται μαγικά υποκατάστατα όλων των χαμένων εργοστασίων και βιοτεχνιών αλλά και καταλύτες δημιουργίας νέων αστικών τοπίων μέσω αναπλάσεων αστικών περιοχών που καθιστούν, τις πόλεις πιο ελκυστικές για την εγκατάσταση επιχειρήσεων, και την προσέλκυση εξειδικευμένων στελεχών με υψηλά προσόντα (creative middle classes) καθώς και την ενίσχυση του αστικού τουρισμού. Η άνοδος των πολιτιστικών και δημιουργικών δραστηριοτήτων, και των δραστηριοτήτων αναψυχής τις τελευταίες δύο-τρεις δεκαετίες συνδέεται στενά με την εμφάνιση νέων τύπων αστικής ανάπλασης εγκαταλελειμμένων βιομηχανικών περιοχών της πόλης, εγκαταλελειμμένων παλαιών λιμενικών εγκαταστάσεων, υποβαθμισμένων κεντρικών αστικών περιοχών, όπου οι πολιτιστικές και δημιουργικές οικονομικές δραστηριότητες καθώς και οι δραστηριότητες αναψυχής συγκεντρώνονται τοπικά σε μια περιοχή, δημιουργώντας clusters και sub–clusters ομοειδών και συμπληρωματικών οικονομικών δραστηριοτήτων, τα οποία αποτελούν τα νέα οικονομικά επίκεντρα των μεταβιομηχανικών πόλεων. Μετά από δύο περίπου δεκαετίες εφαρμογής τέτοιων αστικών πολιτικών και πρακτικών αστικής ανάπλασης και αναγέννησης, οι πόλεις με μεταβιομηχανικές οικονομίες παραθέτουν σήμερα πλήθος επιτυχημένων παραδειγμάτων νέων επικέντρων πολιτιστικών και δημιουργικών βιομηχανιών, αλλά ταυτόχρονα και μεγάλο αριθμό τέτοιων επικέντρων που άνθισαν αρχικά και στη συνέχεια παρήκμασαν. Έτσι, το ζήτημα της βιωσιμότητας των επικέντρων πολιτιστικών και δημιουργικών βιομηχανιών, γίνεται σήμερα κεντρικό ζήτημα για αρχιτέκτονες, πολεοδόμους και πολιτικούς επιστήμονες. Το παρόν έγγραφο επιχειρεί να σκιαγραφήσει τις κρίσιμες παραμέτρους για το βαθμό βιωσιμότητας των πολιτισμικών και δημιουργικών επικέντρων σε ένα εμπειρικό πλαίσιο, επισημαίνοντας θετικά και ερμητικά παραδείγματα από Ευρωπαϊκές πόλεις. Τα αποτελέσματα της εμπειρικής έρευνας έδειξαν ως κρίσιμους παραμέτρους βιωσιμότητας των πολιτισμικών και δημιουργικών επικέντρων τα εξής:

1. Οι μικτές χρήσεις γης και ιδιαίτερα η συνύπαρξη πολιτιστικών και δημιουργικών βιομηχανιών που σχηματίζουν sub–clusters στην ίδια περιοχή αυξάνουν το βαθμό βιωσιμότητας.
2. Η χωρική, οικονομική και κοινωνική ενσωμάτωση του επικέντρου μέσα στις άμεσα περιβάλλουσες αστικές περιοχές, – δηλ. η αξιοποίηση της οικονομικής κληρονομάς και της κοινωνικής ταυτότητας, αυξάνουν το βαθμό βιωσιμότητας.
3. Η χωρική κλίμακα ενός επικέντρου πολιτιστικών και δημιουργικών βιομηχανιών πρέπει να εναρμονίζεται με το μέγεθος του πληθυσμού και την οικονομική θέση της πόλης στις ιεραρχίες των παγκόσμιων αστικών δικτύων.
4. Ένα αποτελεσματικό πρότυπο διακυβέρνησης επικέντρων πολιτιστικών και δημιουργικών βιομηχανιών πρέπει να εδράζεται (α) στη σύμπραξη δημόσιου και ιδιωτικού τομέα (δημόσιων φορέων έρευνας και καινοτομίας και ιδιωτικών επιχειρήσεων) (β) στο συντονισμό των αστικών πολιτικών (για έργα, δράσεις, και πρωτοβουλίες) που αφορούν στην ανάπτυξη των επιχειρήσεων και στην τοπική/περιφερειακή ανάπτυξη (“industry-territory coordinated model”).

Λέξεις κλειδιά: επίκεντρα πολιτιστικών και δημιουργικών βιομηχανιών, αστική ανάπλαση/αναγέννηση, παράμετροι βιωσιμότητας, Ευρωπαϊκές πόλεις.