Γεώργιος Α. Πανέτσος

Το ‘Αττικό Τοπίο’ και η Αστική Ανάπλαση της Αθήνας

Γεώργιος Α. Πανέτσος

Πού βρίσκεται το ‘Αττικό Τοπίο’;  Ποιά έκταση καταλαμβάνει;  Ποιά είναι τα συστατικά και τα χαρακτηριστικά του;  Πότε και για πόσο υπήρξε;  Υπάρχει ακόμα;  Πού;

Σε αντίθεση με την (ουτοπική) Αρκαδία, το ‘Αττικό τοπίο’ είναι ο πραγματικός χώρος, το φυσικό πεδίο, όπου στην αρχαιότητα συντάχθηκε ό,τι μορφοποιήθηκε ως ‘κλασικό ιδεώδες’ στη Δύση μεταξύ 1750 και 1830, οριακά μέχρι το 1848.
Καθώς η  Αθήνα συρρικνώθηκε μετά την αρχαιότητα και άρχισε να αναπτύσσεται πολεοδομικά σε βάρος του φυσικού υποδοχέα της μόνο μετά το 1834, το ιστορικό ‘Αττικό τοπίο’ παρέμεινε εν πολλοίς αδόμητο και έτσι κωδικοποιήθηκε σε πολιτισμική κατασκευή, κρατώντας την αυθεντικότητα της οργανικής εξέλιξης, στην οποία ακόμα κυριαρχούσαν τα λείψανα του παρελθόντος.
Η ανάπτυξη της πόλης έγινε έκτοτε σε βάρος του. Μόλις χάθηκε, άρχισε και η αναζήτησή του άλλοτε ως πολεοδομική απαγόρευση και άλλοτε ως σχεδιαστική ανασύσταση.

Μέσα από την εξέταση μιας μακράς σειράς ‘πηγών’, από την αρχαία γραμματεία και το corpus των περιηγητικών αναφορών και των συναφών απεικονίσεων, μέχρι τους φωτογράφους του 19^ου αιώνα και τους έλληνες διανοούμενους του 20^ου, συντάσσεται, από την απαρχή της μέχρι σήμερα, η ιστορία της ‘κατασκευής’, της αλλοίωσης, του αφανισμού και της νέας αναζήτησης  του ‘Αττικού τοπίου’, τόσο ως γεωγραφικής ενότητας, όσο -κυρίως- ως τόπου ιδιαίτερης πολιτισμικής σημασίας. Διερευνώνται κριτικά οι ιστορικές, πολιτικές, εικαστικές και άλλες προσεγγίσεις του σε σχέση με τον τρέχοντα σχεδιασμό μιας μελλοντικής Αθήνας, αλλά και την αρχόμενη ανάπτυξη της έκτασης του Ελληνικού.