Αθανάσιος Αραβαντινός

Αρχές και Εργαλεία Σχεδιασμού Πολυεπίπεδων Αναπλάσεων

προς Καθολική Ανάπτυξη των Αστικών Κέντρων

Αθανάσιος Αραβαντινός

Περίληψη

Είναι γνωστό πόσο υπέρμετρος ποσοτικά είναι ο υφιστάμενος κτηριακός όγκος στον αστικό χώρο, ιδιαίτερα της πρωτεύουσας και σχεδόν όλων των μεγάλων πόλεων της Ελλάδος. Είναι όμως επίσης γνωστή η μέτρια έως κακή ποιότητά του. Η ειρωνεία μάλιστα είναι, ότι ο οικοδομικός αυτός “πλούτος” έχει στη συντριπτική του πλειοψηφία ηλικία το πολύ ενός αιώνα. Οι νησίδες των διατηρητέων κτηρίων ή αξιόλογων αστικών ενοτήτων αποτελούν μειοψηφία. Παράλληλα, το όλο οικοδομικό γίγνεσθαι έχει μια χωρητικότητα πολύ μεγαλύτερη από την απαιτούμενη, δηλαδή υφίστανται κελύφη τελείως κενά ή κατά ένα μέρος τους μη χρησιμοποιούμενα.

Η κατάσταση αυτή οδηγεί στο συμπέρασμα, ότι δεν απαιτούνται επεκτάσεις, αλλά αντίθετα αναπλάσεις. Στόχος πρέπει να είναι να προσεγγίζεται μέσα από τις αναπλάσεις μια καθολική/σφαιρική (αειφορική, κοινωνικοοικονομική, αισθητική) ανάπτυξη.

Τα πολεοδομικά εργαλεία των αναπλάσεων είναι κανονιστικά και επεμβατικά. Τα πρώτα δεν απαιτούν κεφάλαια, αλλά χρειάζονται χρόνο για να καρποφορήσουν. Αντίθετα, τα επεμβατικά μπορούν να δώσουν άμεσα αποτελέσματα, αλλά προϋποθέτουν οικονομικούς πόρους. Βέβαια, οι μεταβολές αξιών των ακινήτων, μαζί με τους κατάλληλους εισπρακτικούς θεσμούς, καθώς και η επιχειρηματική συνέργεια δημόσιου – ιδιωτικού τομέα υποβοηθούν στην εξασφάλιση πόρων. Τούτο είναι εφικτότερο, όταν οι χρήσεις του αστικού χώρου έχουν κίνητρο το κέρδος, όπως π.χ. ο τουρισμός και οι συγγενείς λειτουργίες (ψυχαγωγία κ.ά.). Αντίθετα, ο πολιτισμός – όπως εξάλλου πλήθος κοινωνικών λειτουργιών – δεν μπορούν να έχουν αφ’ εαυτών οικονομική βιωσιμότητα.

Ακόμα, πιο δύσκολο είναι το πρόβλημα όταν πρόκειται για χρήσεις δημόσιου χώρου και κοινοχρήστου πρασίνου. Εξάλλου, οι αναπλάσεις αφορούν τόσο τον οικοδομικό πλούτο, όσο και τους ελεύθερους χώρους, αλλά και τις υποδομές (μεταφορές, δίκτυα παντός τύπου). Όλα αυτά δημιουργούν υπεραξίες, από τις οποίες – για μια δικαιότερη κατανομή κόστους/ωφέλειας – μπορούν να αντληθούν πόροι.

Συμπερασματικά υποστηρίζεται, ότι η αστική ανάπλαση αποτελεί σημαντικό εργαλείο μιας πολυεπίπεδης ανάπτυξης, άρα και χωρικής οργάνωσης όλων των βασικών χρήσεων, συμπεριλαμβανομένων φυσικά και αυτών στις οποίες δίνεται εδώ ιδιαίτερη έμφαση, δηλαδή των πολιτιστικών και τουριστικών, καθώς και των ελεύθερων χώρων.

Λέξεις κλειδιά: Ανάπλαση οικοδομικού όγκου, Ανάπλαση δημόσιου χώρου, Οργάνωση χρήσεων πολιτισμού, Οργάνωση τουριστικών χρήσεων, Αξίες αστικής γης